ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ, 1830-1982
- ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- Τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα στο πλαίσιο του μαθήματος των Νέων Ελληνικών
- Το μάθημα των Νέων Ελληνικών μέχρι το 1977…
2. Τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα στο πλαίσιο του μαθήματος των Νέων Ελληνικών (1884-1977)
της Χρυσάνθης Κουμπάρου-Χανιώτη [10]
10 Η Χρυσάνθη Κουμπάρου-Χανιώτη είναι διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται ως Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Το μάθημα των Νέων Ελληνικών μέχρι το 1977
Ο όρος «Νέα Ελληνικά» (Ν.Ε.) αναφέρεται για πρώτη φορά ως αντικείμενο διδασκαλίας σε Διάταγμα του 1833 που αφορά την ίδρυση Ελληνικού σχολείου και Γυμνασίου στο Ναύπλιο. Στα μαθήματα που προβλέπεται να διδάσκονται στους δύο αυτούς τύπους σχολείων συμπεριλαμβάνεται «η νέα και παλαιά Ελληνική» (Δημαράς, 1990: 44). Όμως, από τη μελέτη του Αναλυτικού και Ωρολογίου Προγράμματος αποδεικνύεται ότι το μάθημα των Νέων Ελληνικών παραμένει στο περιθώριο, όπως και ο νεοελληνικός πολιτισμός (Τόγιας, 1988: 33).(εικ.26, εικ.30)
Εντωμεταξύ, οι προοδευτικές τάσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της ανερχόμενης αστικής τάξης, εκφράζουν πιεστικά το αίτημα για την ανάδειξη των πνευματικών αξιών του νέου Ελληνισμού (Λαμπράκη, 1994: 133-4). Εξάλλου, σταδιακά έχει γίνει συνείδηση ότι ο νέος ελληνισμός πρέπει να προβάλει ως συνεχιστής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Έτσι, το 1884 μετά από πρωτοβουλία του Ν. Πολίτη και με πρωθυπουργό τον Χ. Τρικούπη, το μάθημα των Ν.Ε. εισάγεται στο σχολικό πρόγραμμα των τριτάξιων Ελληνικών σχολείων με το Β.Δ. της 23ης Ιουνίου. Είναι φανερό ότι η εισαγωγή του μαθήματος υπηρετεί τις εθνικές επιδιώξεις και συνιστά μια απάντηση σε όσες δυνάμεις αμφισβητούν τη διαχρονικότητα του ελληνικού έθνους και, συνακόλουθα, την υπόσταση του νεοελληνικού κράτους.
Από την παρακολούθηση της πορείας του μαθήματος των Ν.Ε. στη Μέση Εκπαίδευση φαίνεται πως η εξέλιξή του -όπως εξάλλου και όλου του εκπαιδευτικού συστήματος- συνδέεται άρρηκτα με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις που συντελέστηκαν στον ελληνικό χώρο. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκαν τα Ν.Ε. ως γνωστικό αντικείμενο του Αναλυτικού Προγράμματος (Α.Π.) δεν είναι παρά αποτέλεσμα των ιδεολογικών και πολιτικών επιλογών (Νούτσος, 1988: 205). Όπως αποδεικνύεται από τη μελέτη των Α.Π. για τα Ν.Ε.[11] και των Προκηρύξεων[12] για τη σύνταξη των οικείων εγχειριδίων, το γλωσσικό ζήτημα, η αρχαιολατρία, οι εθνικές επιδιώξεις και οι έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις που χαρακτηρίζουν την ελληνική πραγματικότητα καθορίζουν την πορεία του μαθήματος. Όλα αυτά τα ζητήματα αποτυπώνονται στα σχολικά εγχειρίδια για τη διδασκαλία του μαθήματος.
11 Στα Α.Π. ορίζονται τα λογοτεχνικά είδη των κειμένων που διδάσκονται από τα Ν.Α. Ανάμεσα στα άλλα αναγνώσματα προβλέπεται και η διδασκαλία κειμένων με θέμα μελέτες, αυτοβιογραφίες και επιστολές. Αυτά τα είδη των κειμένων ανήκουν στη γραπτή παράδοση (και μάλιστα στην εθνική γραπτή παράδοση, εφόσον οι συγγραφείς τους είναι έλληνες), δηλαδή στη «λογοτεχνία» με την παλαιά, ευρεία σημασία του όρου, δηλαδή ως σύνολο των γραπτών έργων που δεν αφορούν ειδικές επιστήμες (Δημαράς Κ.Θ., χ.χ.2: 1). Επιπλέον, οι συντάκτες των Προγραμμάτων ορίζουν τη διδασκαλία κειμένων που έχουν ως θέμα τους ηρωικά κατορθώματα και ιστορικά γεγονότα της αρχαίας, της μεσαιωνικής και της νεότερης Ελλάδας και τη διδασκαλία κειμένων εθνικού και θρησκευτικού περιεχομένου. Επιπρόσθετα, οι νομοθέτες από το Α.Π. του 1932 και μετά ορίζουν σταθερά τη διδασκαλία δημοτικών τραγουδιών και τη διδασκαλία κειμένων που αναφέρονται σε λαογραφικά στοιχεία, όπως λαϊκές παραδόσεις, μύθοι, ήθη και έθιμα του ελληνικού λαού. Η εκπαιδευτική πολιτική ορίζοντας τη διδασκαλία τέτοιων λογοτεχνικών ειδών και κειμένων με τέτοιο θεματικό περιεχόμενο, επιδιώκει τη διδασκαλία της «λογοτεχνίας» που έχει επενδυθεί με ένα πλέγμα εθνικών σημασιών και αξιών (Αποστολίδου, 1995: 15 - 16).
12 Το Υπουργείο Παιδείας συντάσσει και στη συνέχεια δημοσιεύει στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης τις Προκηρύξεις προς σύνταξιν νεοελληνικών αναγνωσμάτων διά τα σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως. Με αυτό τον τρόπο, το Υπουργείο γνωστοποιεί δημόσια το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι συντάκτες των Ν.Α. είναι υποχρεωμένοι να κινηθούν. Οι προκηρύξεις, επομένως, καθορίζουν τόσο την ουσιαστική όσο και την τυπική μορφή των σχολικών εγχειριδίων του μαθήματος των Ν.Ε.: προσδιορίζουν λεπτομερώς τους σκοπούς των Ν.Α., τα κριτήρια επιλογής των κειμένων, το θεματικό τους περιεχόμενο, τις γλωσσικές και παιδαγωγικές κατευθύνσεις, την οργάνωση της ύλης, την έκταση του βιβλίου και άλλες τεχνικές ή και αισθητικές προδιαγραφές.