Το μάθημα των Νέων Ελληνικών μέχρι το 1977

Ο όρος «Νέα Ελληνικά» (Ν.Ε.) αναφέρεται για πρώτη φορά ως αντικείμενο διδασκαλίας σε Διάταγμα του 1833 που αφορά την ίδρυση Ελληνικού σχολείου και Γυμνασίου στο Ναύπλιο. Στα μαθήματα που προβλέπεται να διδάσκονται στους δύο αυτούς τύπους σχολείων συμπεριλαμβάνεται «η νέα και παλαιά Ελληνική» (Δημαράς, 1990: 44). Όμως, από τη μελέτη του Αναλυτικού και Ωρολογίου Προγράμματος αποδεικνύεται ότι το μάθημα των Νέων Ελληνικών παραμένει στο περιθώριο, όπως και ο νεοελληνικός πολιτισμός (Τόγιας, 1988: 33).(εικ.26, εικ.30)

Εντωμεταξύ, οι προοδευτικές τάσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της ανερχόμενης αστικής τάξης, εκφράζουν πιεστικά το αίτημα για την ανάδειξη των πνευματικών αξιών του νέου Ελληνισμού (Λαμπράκη, 1994: 133-4). Εξάλλου, σταδιακά έχει γίνει συνείδηση ότι ο νέος ελληνισμός πρέπει να προβάλει ως συνεχιστής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Έτσι, το 1884 μετά από πρωτοβουλία του Ν. Πολίτη και με πρωθυπουργό τον Χ. Τρικούπη, το μάθημα των Ν.Ε. εισάγεται στο σχολικό πρόγραμμα των τριτάξιων Ελληνικών σχολείων με το Β.Δ. της 23^ης Ιουνίου. Είναι φανερό ότι η εισαγωγή του μαθήματος υπηρετεί τις εθνικές επιδιώξεις και συνιστά μια απάντηση σε όσες δυνάμεις αμφισβητούν τη διαχρονικότητα του ελληνικού έθνους και, συνακόλουθα, την υπόσταση του νεοελληνικού κράτους.

Από την παρακολούθηση της πορείας του μαθήματος των Ν.Ε. στη Μέση Εκπαίδευση φαίνεται πως η εξέλιξή του -όπως εξάλλου και όλου του εκπαιδευτικού συστήματος- συνδέεται άρρηκτα με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις που συντελέστηκαν στον ελληνικό χώρο. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκαν τα Ν.Ε. ως γνωστικό αντικείμενο του Αναλυτικού Προγράμματος (Α.Π.) δεν είναι παρά αποτέλεσμα των ιδεολογικών και πολιτικών επιλογών (Νούτσος, 1988: 205). Όπως αποδεικνύεται από τη μελέτη των Α.Π. για τα Ν.Ε.^[11] και των Προκηρύξεων^[12] για τη σύνταξη των οικείων εγχειριδίων, το γλωσσικό ζήτημα, η αρχαιολατρία, οι εθνικές επιδιώξεις και οι έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις που χαρακτηρίζουν την ελληνική πραγματικότητα καθορίζουν την πορεία του μαθήματος. Όλα αυτά τα ζητήματα αποτυπώνονται στα σχολικά εγχειρίδια για τη διδασκαλία του μαθήματος.