Λίγο πριν το ελληνικό έθνος βιώσει την εμπειρία των Βαλκανικών Πολέμων, τα προγράμματα ύλης των αναγνωστικών του 1907 και του 1912 απαριθμούσαν τις αρετές που έπρεπε να αναπτυχθούν και τα ελαττώματα που έπρεπε να εκριζωθούν μέσω της ανάγνωσης. Ψυχρά φρονηματιστικά κείμενα με προτροπές, παραγγέλματα και ηθικά διδάγματα ήταν αυτά που συνήθως επιλέγονταν για να εμφυσήσουν στις παιδικές ψυχές τη γενναιότητα και τη φιλοπατρία, προτερήματα που αποτέλεσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα τις κύριες και σε κάποιες περιπτώσεις τις μοναδικές επιδιώξεις του δημοτικού σχολείου.

Στον διαγωνισμό που προκηρύχθηκε το 1914 για τη συγγραφή αναγνωστικών για όλες τις τάξεις του δημοτικού, μεταξύ των συμμετεχόντων συγγραφέων ξεχωρίζει η Γαλάτεια Καζαντζάκη η οποία υπέβαλε πέντε βιβλία στο κλίμα ευφορίας κι εθνικής ανάτασης των βαλκανικών πολέμων του 1912-13 και με τη βοήθεια του Νίκου Καζαντζάκη. Κάποιοι μελετητές θα της αναγνωρίσουν πως ανέβασε το επίπεδο των σχολικών εγχειριδίων τουλάχιστον όσο επέτρεπαν οι αυστηροί και περιοριστικοί κανονισμοί του υπουργείου, χαρακτηρίζοντας τα πέντε αναγνωστικά ως τα καλύτερα από όλα όσα υποβλήθηκαν τη συγκεκριμένη περίοδο.

Κάποιοι άλλοι, χωρίς να υπολογίσουν την καταλυτική επίδραση της ιστορικής συγκυρίας, θα της καταλογίσουν πως έγραψε «τα πιο εθνικιστικά ή προπαγανδιστικά» αναγνωστικά που γράφτηκαν ποτέ από λογοτέχνες. Όμως πρόκειται για χρόνια, όπως τα αναφέρει η Έλλη Αλεξίου, «εθνικού συναγερμού κι εθνικής αναγέννησης προς όλους τους τομείς». Η αρνητική αυτή κριτική στόχευε τα αναγνωστικά της πέμπτης δημοτικού Ο Στρατιώτης και της έκτης Η Μεγάλη Ελλάς, στα οποία σελίδες από το ημερολόγιο ενός Έλληνα στρατιώτη στον Α και στον Β Βαλκανικό Πόλεμο αντίστοιχα διανθίζονται με ιστορικές πληροφορίες, «χρήσιμες» γνώσεις, παράδοξα αλλά και νουθεσίες για το παρόν.