Η Γ. Καζαντζάκη συμμετέχει στο διαγωνισμό για τα Αναγνωστικά της περιόδου 1914-1918 και δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η συμμετοχή αυτή, καθώς η προσωπική της παιδαγωγική θεωρία, στη φάση αυτή, φαίνεται να συμπλέει με τις αρχές της επίσημης μορφωτικής πολιτικής. Το στοιχείο αυτό συνάγεται από άρθρο της δημοσιευμένο το 1913 στο Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου με τίτλο «Τι διαβάζουν τα παιδιά μας», όπου σχολιάζει την έλλειψη παιδικών βιβλίων με ελληνικό χαρακτήρα, κατακρίνει το περιοδικό Διάπλασις των παίδων και άλλα παιδικά έντυπα με το επιχείρημα ότι δεν προάγουν την ελληνόφρονη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς και συστήνει ως πηγές έμπνευσης των αναγνωσμάτων την ελληνική ζωή, τον ελληνικό πολιτισμό, το πρόσφατο ελληνικό παρελθόν και τη Μεγάλη Ιδέα με στόχο την ελληνική αναγέννηση.

Τα υποβληθέντα Αναγνωστικά αφορούν όλες τις τάξεις του Δημοτικού Σχολείου και εγκρίνονται όλα, τα οποία και εκδίδονται για το διάστημα 1914-1918 από τον εκδοτικό οίκο Μιχαήλ Μαντζεβελάκη. Για τη Δευτέρα τάξη εγκρίνεται το Αναγνωστικό Οι τρεις φίλοι, που συνιστά μια κλασική Ροβινσωνιάδα, η οποία ενδεδυμένη με ελληνοπρεπή αμφίεση ακολουθεί στα βασικά σημεία την αφηγηματική δομή του προτύπου: ναυάγιο - διαδικασίες επιβίωσης στο ερημονήσι - τελική αίσια έκβαση. Ο νεωτερισμός που εισάγει η Καζαντζάκη αφορά κατά κύριο λόγο την αφηγηματική αξιοποίηση τριών ηρώων-πρωταγωνιστών. Το εύρημα των τριών ναυαγών, δύο αγοριών και ενός κοριτσιού, εξυπηρετεί τις ηθικοπλαστικές προθέσεις της συγγραφέως, οι οποίες ανταποκρίνονται στα κριτήρια του ιδεολογικού σχήματος «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» στη βάση του οποίου λειτουργεί η μικροκοινωνία που σχηματίζεται στο ερημονήσι. Παράλληλα, στο αφήγημα εγγράφονται και άλλες αστικές αξίες με κυρίαρχη την αξία της εργασίας, της συνεργατικότητας, της λειτουργικότητας της σχολικής γνώσης και του ρόλου της συντεταγμένης πολιτείας στη ζωή του ανθρώπου. Η παρουσία ηρώων από τα δύο φύλα εξυπηρετεί ανάμεσα στ΄άλλα και τους στόχους της έμφυλης κοινωνικοποίησης, καθώς οι τρεις ναυαγοί στην προσπάθεια διαβίωσής τους στον άξενο τόπο αναπαράγουν τις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής με κυρίαρχο τον κατά φύλο καταμερισμό της εργασίας.

Το Αναγνωστικό, μεταφερμένο στη δημοτική γλώσσα, θα αξιοποιηθεί για να εξυπηρετήσει τις παιδαγωγικές ανάγκες της μεταρρύθμισης του 1917, καθώς η αφηγηματική του δομή ανταποκρίνεται στις αρχές του Εκπαιδευτικού Ομίλου (Δημαράς, 1972), ενώ το σκηνογραφικό του πλαίσιο ευνοεί την πραγμάτωση των βασικών αρχών του Σχολείου Εργασίας. Οι τρεις μικροί ναυαγοί στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν και να δαμάσουν τη φύση επιστρατεύουν τη δημιουργικότητά τους, αυτενεργούν και αναπτύσουν πρωτοβουλίες και ομαδική δράση. Οι τρεις φίλοι θα αποσυρθούν μαζί με τ’ άλλα Αναγνωστικά της μεταρρύθμισης του Εκπαιδευτικού Ομίλου από τη γνωστή «επιτροπεία». Το 1921 θα τυπωθεί στην παλιά του μορφή για σχολική χρήση και έκτοτε θα γνωρίσει αρκετές επανεκδόσεις είτε ως σχολικό είτε ως εξωσχολικό ανάγνωσμα φτάνοντας ως τις μέρες μας στεγασμένο στη Νεανική Βιβλιοθήκη των εκδόσεων Καστανιώτη. Η επιβίωση αυτή του Αναγνωστικού και η διαχρονική του παρουσία σε διαφορετικά κοινωνικά, παιδαγωγικά και αναγνωστικά συγκείμενα τεκμηριώνει, κατά κάποιον τρόπο, και τη λογοτεχνική του αξία, η οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλεται και στην περιπετειώδη πλοκή, στοιχείο πολύ φιλικό προς τους μικρούς αναγνώστες.